Waarom hij het nog een keer moest proberen

Toen de voormalig olympisch kampioen en wereldkampioen bij het openwaterzwemmen zijn plan om de Elfstedentocht te zwemmen bekendmaakte, verklaarden velen hem voor gek. Vastberaden ging hij er in augustus 2018 voor, maar hij moest na 55 uur zwemmen bij kilometer 163 stoppen. Iedereen was het er over eens dat Maarten een onmenselijke prestatie had geleverd. De verbazing was dan ook groot toen hij begin dit jaar bekendmaakte dat hij het nog een keer ging proberen. Waarom ging hij deze marteling in hemelsnaam weer aan? Hij had toch laten zien waar hij toe in staat was en miljoenen opgehaald voor kankeronderzoek? Wat bezielde deze man?

Wat hem bezielde was het Hemingway-effect, ook wel Zeigarnik-effect genoemd. Dit is een gemoedstoestand waarin mensen kunnen verkeren als zij een bepaalde taak niet hebben kunnen volbrengen. In zo’n geval kan het zijn dat je gemotiveerd blijft de taak alsnog af te maken. Voorwaarden om gemotiveerd te blijven, zijn dat je het idee hebt dat het niet veel scheelde, je veel waarde hecht aan het einddoel en je helder voor ogen hebt wat er moet gebeuren om dat doel alsnog te behalen. Dit effect is enerzijds naar de Russische psychologe Bluma Zeigarnik vernoemd, die er onderzoek naar deed en anderzijds naar de Amerikaanse schrijver Hemingway op grond van zijn uitspraak dat je het best kunt stoppen met schrijven als je weet waar het stuk naartoe gaat, omdat je dan zeker een volgende dag door zult schrijven en er uiteindelijk een boek ontstaat.

Waarom hij het gaat halen

Naast het feit dat Maarten optimaal gemotiveerd is zijn einddoel dit keer te bereiken, is het fundament van zijn succes zijn eigen overtuiging. Zijn geloof in zijn eigen kunnen, ook wel self-efficacy genoemd, heeft hem ertoe gebracht er weer voor te gaan en zorgt ervoor dat hij volhardt en tegenslagen trotseert. Zijn eerdere, mislukte poging heeft hem precies die informatie opgeleverd die hij nodig had om zich nu optimaal voor te bereiden. Met het einddoel in het vizier heeft hij tot in de kleinste details vastgesteld welke obstakels hij over moest en minutieus uitgedacht hoe dit te doen. Dit denkproces wordt mentaal contrasteren genoemd. Het is een manier van denken waarbij de focus wordt gelegd op het einddoel, om vervolgens stil te kunnen staan bij wat nodig is om dat doel te behalen. De volgorde in focus is hierbij cruciaal. Eerst wordt op de te bereiken situatie (situatie B) ingezoomd, waarna de situatie in de realiteit (situatie A) wordt belicht. Op die manier kan goed vastgesteld worden wat er moet gebeuren om van A naar B te komen.

Waarom hij een voorbeeld is

Het is duidelijk dat deze prestatie van Maarten van der Weijden welhaast onmenselijk is en dat we het niet na zullen doen. Ondanks dat is hij een perfect voorbeeld voor ons allemaal. Met deze tocht bewijst hij hoe sterk mentale processen kunnen zijn als je die processen juist inzet. Zoals hij het toepast op zijn gebied, kunnen jij en ik het ook toepassen op onze eigen gebieden. Vanuit een overtuiging dat we het kunnen, met een focus op onze einddoelen, obstakels trotserend, afmaken waar we aan begonnen zijn.

Bronnen

Maddux, J. E., & Kleiman, E. M. (2016). Self‐Efficacy. The Wiley Handbook of Positive Clinical Psychology, 89.

Oettingen, G., & Reininger, K. M. (2016). The power of prospection: mental contrasting and behavior change. Social and Personality Psychology Compass, 10(11), 591-604.

Oyama, Y., Manalo, E., & Nakatani, Y. (2018). The Hemingway effect: How failing to finish a task can have a positive effect on motivation. Thinking Skills and Creativity, 30, 7-18.